اصول سوال پرسیدن از دیدگاه دکتر میثم شکری ساز

طبق صحبت های دکتر میثم شکری ساز اصول سوال پرسیدن صحیح و در عین حال محترمانه کدامند؟ انسان از وقتی که پا به دنیا می گذارد، در حال اکتشاف دنیای پیرامون خویش است. وسیله این اکتشاف چیزی جز پرسیدن سوال نیست؛ این سوال پرسیدناز خویشتن و دیگران است که ابهامات ذهن مان را رفع می کند.

از طرف دیگر از لحظه ای که صبح ها چشمانمان را باز می کنیم، در صدد برقراری ارتباط با محیط پیرامون خود به ویژه با افرادی هستیم که نقش پررنگی در زندگی شخصی و حرفه ای مان دارند. همانطور که می دانید هر گفتگویی، از گفتگوهای عادی روزمره گرفته تا گفتگوهای کاری و غیره، با بده بستان هایی در قالب سوال پرسیدن پیش می رود.

با این تفاسیر، چگونه سوال بپرسیم؟ هدف از سوال پرسیدن، به جای مبهم کردن افکاری که در ذهن مان می گذرد، رفع هر گونه ابهام و سردرگمی از ذهن خویش است تا دنیای اطراف خود را بهتر و عمیق تر کشف نماییم. از این رو آشنایی با اصول سوال پرسیدن بسیار حائز اهمیت است.

اصول سوال پرسیدن از دیگران کدامند؟

یک سوال خوب باید ویژگی های خاصی داشته باشد تا هم بتواند ابهامات ذهن سوال کننده را رفع کند و هم گیرنده سوال را گیج نکند. با این اوصاف، برای سوال پرسیدن از دیگران باید به چه مواردی دقت نماییم؟ در زیر به ویژگی های یک سوال خوب خواهیم پرداخت.

ویژگی های یک سوال خوب

از زبان دکتر میثم شکری ساز یک سوال خوب باید مرتبط باشد. به عبارت دیگر، فرض کنید در کلاس «خاک شناسی» حضور دارید که صرفا استاد بر نوع خاک تمرکز کرده است. شما به عنوان دانشجو یا دانش آموز می پرسید که «شاخه های خاک شناسی کدامند؟» مسلما این سوال با موضوع بحث کلاس مرتبط نیست و نمی توان آن را یک سوال خوب تلقی کرد. با این حساب چگونه سوال بپرسیم؟ اگر بپرسید که «ویژگی های انواع خاک کدامند؟» در واقع، سوالی مرتبط تر پرسیده اید. با این اوصاف در اصول سوال پرسیدن باید توجه نمایید که نوع سوال با اهداف کلی بحث همسو باشد.

یک سوال خوب باید با زبانی واضح و قابل فهم و بدون هیچ گونه ابهامی پرسیده شود. برای مثال فرض کنید که معلم در کلاس از شما می پرسد «حقوق انسان ها کدامند؟» این سوال نیز گیج کننده و مبهم است؛ زیرا دانش آموزان یا دانشجویان یک کلاس نمی دانند که منظور از این حقوق چیست. در واقع این سوال گنگ و بسیار کلی است. «اعلامیه جهانی حقوق بشر چه حقوق اولیه ای را شامل می شود؟» این سوال کاملا واضح و صریح می باشد. در نتیجه پاسخگویی به آن نیز راحت تر خواهد بود.

در سوال پرسیدن از دیگران حتما به مختصر بودن پرسش خود توجه نمایید. مطرح کردن هر گونه اطلاعات غیر ضروری را کنار بگذارید. برای مثال این سوال را در نظر بگیرید: «در حالی که داشتم از اداره به خانه می آمدم، در خیابانی که مشرف به خیابان اداره ما است، ماشین شما را دیدم که کاپوتش را بالا زده بودید، آیا مشکلی برای ماشین تان پیش آمده است؟» خودتان قضاوت کنید، آیا این همه مقدمه چینی لازم است؟!

به جای این جملات غیر ضروری، با رعایت اصول سوال پرسیدن صحیح پیش بروید. به جای آن سوال طولانی، می توانید این سوال را بپرسید: «متوجه شدم که ماشین تان ایراد پیدا کرده است، کاری از دست من بر می آید»

نحوه سوال پرسیدن محترمانه چگونه است؟

با رعایت کردن اصول سوال پرسیدن صحیح و محترمانه، هرگز گیرنده سوال ناراحت نخواهد شد. در مطرح کردن سوال خود حتما به موارد زیر توجه نمایید:

• از سوالات خصوصی بپرهیزید.
• در سوال پرسیدن از اطرافیانتان، حتما به میزان نزدیکی با آنها توجه نمایید. قطعا سوالی که از دوست نزدیکتان می پرسید با سوالی که قصد دارید از همکارتان بپرسید فرق دارد.
• به شرایط موجود دقت نمایید. به قول معروف «هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد». هر سوالی را در زمان مناسب خود بپرسید.
• در سوال پرسیدن از شاخه ای به شاخه دیگر نپرید. در واقع سوال هدفمند و یک بُعدی مطرح کنید.

انواع سوال پرسیدن را بهتر بشناسیم!

طبق نظر دکتر میثم شکری ساز برای بهبود توانایی خود در پرسیدن سوالات عالی، درک انواع مختلف سوالاتی که می توانید بپرسید می تواند کمک کننده باشد. اجازه بدهید با همدیگر به برخی از انواع سوال پرسیدن بپردازیم:

سؤالات باز در مقابل سؤالات بسته

سؤال بسته سؤالی است که می توانید با «بله» یا «خیر» به آن پاسخ دهید. اینگونه سوال ها اغلب با این کلمات شروع می شوند: «آیا شما . . .؟». همانطور که از نام آن پیداست، سوال بسته به جای آغاز مکالمات، بیشتر به خاتمه دادن به مکالمات تمایل دارد. در مقابل، سؤالات باز به گیرنده این امکان را می دهند که به هر نحوی که می خواهد پاسخ دهد. به مثال های زیر توجه نمایید:

حالت خوبه؟ (بسته)

 چه احساسی داری؟ (سوال باز)

انواع سوال پرسیدن: سوالات هدایتی در مقابل سوالات تحلیلی

از دید دکتر میثم شکری ساز در شناخت انواع سوال پرسیدن آشنایی با سوالات هدایتی و تحلیلی اهمیت بسزایی دارد. برای مثال، وقتی یک دادستان در یک دادگاه، بازجویی را با این جمله آغاز می کند: «آیا این درست نیست که. . .»، در واقع سوال هدایتی مطرح می نماید. سوالات هدایتی فرد را به سمت ارائۀ پاسخی که می خواهید یا انتظار دارید سوق می دهند. با این حال، سؤالات تحلیلی به گونه ای بیان می شوند که می توانند هر گونه پاسخ احتمالی را برانگیزانند و پاسخ دهنده را به تامل وا دارند.

 آیا فکر نمی کنید بهتر باشد [پیشنهاد شما]؟ (سوال هدایتی)

 پیشنهاد شما چیست؟ (تحلیلی)

یک سوال هدایتی همیشه چیز بدی نیست. در واقع، پرسش های هدایتی باز و درست افراد را تشویق می کنند تا به اهمیت سوال واقف تر شوند. همچنین به آنها کمک خواهد کرد تا توجه خود را مجدداً متمرکز کنند و به دور از الگوهای فکری غیرمفید، به سمت روش های سالم تر فکر کردن سوق پیدا نمایند.

سوالات پیچیده در مقابل سوالات ساده

بر باور دکتر میثم شکری ساز در اصول سوال پرسیدن به ساده بودن سوال توجه نمایید. آیا تا به حال دیده اید که یک مصاحبه کننده تلویزیونی از مهمانش سوالی بسیار طولانی بپرسد و فرد مصاحبه شونده در پایان سوال این جمله را بگوید، «ببخشید، می شود دوباره سوال تان را تکرار کنید؟» غالبا ساده ترین سؤال ها تفکر برانگیزترین و چالش برانگیزترین سؤال ها برای پاسخ دادن هستند.

 وقتی به موضوع X اشاره کردید، بنده به اهمیت Y پی بردم. با فرض اینکه Z اتفاق می افتد و همچنین با در نظر گرفتن A، B و C، به نظر شما این موضوع در دنیای در حال تغییر امروزی، چگونه می تواند بر اولویت های شما در رابطه با اهمیت Y تاثیر بگذارد؟ (سوال پیچیده)

 در حال حاضر چه چیزی برای شما مهم است؟ (ساده)

این مطلب ادامه دارد…