از نگاه دکتر میثم شکری ساز ساختار سازمانی یک چارچوب است که نحوه تقسیم وظایف، اختیارات و مسئولیتها، و سازماندهی افراد و واحدها را در یک سازمان تعیین میکند. ساختارهای سازمانی متاثر از عواملی مانند اندازه سازمان، هدفها و استراتژی های سازمان، محیط کاری، فرهنگ سازمانی و تکنولوژی هستند. ساختارهای سازمانی میتوانند به صورت مرکزی، ماتریسی، خطی، تابعی، یا گروهی باشند. در ساختارهای سازمانی مرکزی، تصمیمگیریها و اختیارات در دست یک مدیر مرکزی یا یک گروه از مدیران قرار دارد. در ساختارهای سازمانی ماتریسی، افراد به تیمهای کاری اختصاص داده میشوند و همزمان به گروههای کاری مختلف ارتباط دارند. در ساختارهای سازمانی خطی، اختیارات و مسئولیتها در سطوح مختلف سازمان به طور خطی تقسیم میشوند. در ساختارهای سازمانی تابعی، واحدهای سازمانی بر اساس وظایف و تخصصهای خاص تقسیم میشوند. در ساختارهای سازمانی گروهی، سازمان به صورت گروههای کوچکتری سازماندهی میشود که هر یک به طور مستقل از سایر گروهها عمل میکنند.
![دکتر میثم شکری ساز مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره مرکز توسعه آموزشهای مجازی پارس](http://shekarisaz.net/wp-content/uploads/2023/10/macan-angizeshi21.jpg)
دکتر میثم شکری ساز معتقد است هر یک از انواع ساختار سازمانی مزایا و معایب خاص خود را دارند. برای مثال، ساختارهای سازمانی مرکزی از نظر اختصاص وظایف و اختیارات و هماهنگی بین واحدها موثر هستند، اما ممکن است منجر به تصمیمگیریهای طولانی مدت و کاهش انعطافپذیری شوند. ساختارهای سازمانی ماتریسی امکان هماهنگی میان واحدهای مختلف را فراهم میکنند، اما ممکن است منجر به ابهام درباره اختیارات و مسئولیتها شود. هر سازمان باید ساختارهای سازمانی مناسب برای خود را انتخاب کند که با محیط و هدفهای آن سازمان سازگاری داشته باشد.
انواع ساختارهای سازمانی
از دیدگاه دکتر میثم شکری ساز انواع ساختار سازمانی عبارتند از:
1. ساختارهای سازمانی سلسله مراتبی (مرکزی): در این ساختار، تصمیمگیری ها و اختیارات به صورت مرکزی در دست یک مدیر یا یک گروه از مدیران قرار دارد. این ساختار برای سازمانهای کوچک و تصمیم های سریع و موثر مناسب است. 2. ساختار ماتریسی: در این ساختار، افراد به تیم های کاری اختصاص داده میشوند و همزمان به گروه های کاری مختلف ارتباط دارند. این ساختار برای سازمانهای پروژهمحور و نیاز به هماهنگی بین واحدها مناسب است. 3. ساختار خطی: در این ساختار، اختیارات و مسئولیتها در سطوح مختلف سازمان به طور خطی تقسیم میشوند. این ساختار برای سازمانهای کوچک و ساده مناسب است.
4. ساختارهای سازمانی تابعی: در این ساختار، واحدهای سازمانی بر اساس وظایف و تخصصهای خاص تقسیم میشوند. این ساختار برای سازمانهای بزرگ و پیچیده با تخصصهای متفاوت مناسب است. 5. ساختار گروهی: در این ساختار، سازمان به صورت گروههای کوچکتری سازماندهی میشود که هر یک به طور مستقل از سایر گروهها عمل میکنند. این ساختار برای سازمان های بزرگ و پیچیده با تنوع فعالیتها مناسب است.
![انواع ساختار سازمانی](http://shekarisaz.net/wp-content/uploads/2023/09/organizational-structure-models2.jpg)
مزایا و معایب ساختار سازمانی
دکتر میثم شکری ساز می گوید ساختارهای سازمانی مزایا و معایب خاص خود را دارند. در ادامه به برخی از مزایا و معایب ساختار سازمانی اشاره میکنیم:
1. مزایای ساختارهای سازمانی سلسله مراتبی (مرکزی): 1- تصمیمگیری ها سریع و موثر هستند. 2- دستورات و اختیارات واضح و قابل فهم است. 3- کنترل بر اجرا واضح و محکم است. معایب: 1- کاهش انعطاف پذیری و کندی در تصمیم گیری ها. 2- عدم توانایی در مقابله با تغییرات سریع و نیاز به تصمیم گیری های فوری. 3- افزایش بار اختیارات و کارها بر روی مدیران مرکزی.
2. مزایای ساختارهای سازمانی ماتریسی: 1- هماهنگی بین واحدهای مختلف و بهبود ارتباطات. 2- اختصاص وظایف به تیم های کاری متخصص. 3- امکان بهره برداری از منابع و تخصص های متنوع در سراسر سازمان. معایب: 1- ابهام درباره اختیارات و مسئولیت ها. 2- پیچیدگی در مدیریت و هماهنگی بین واحدها. 3- احتمال تداخل در تصمیمگیری ها و تصمیم های طولانی.
3. مزایا ساختارهای سازمانی خطی: 1- سادگی و شفافیت در تصمیمگیری ها. 2- کاهش هزینه های مدیریتی. 3- امکان اجرای سریع تصمیم ها. معایب: 1- کاهش هماهنگی بین واحدها. 2- وابستگی بیش از حد به مدیران ارشد. 3- کاهش انعطاف پذیری در تصمیم گیری ها.
![مزایا و معایب ساختار سازمانی](http://shekarisaz.net/wp-content/uploads/2023/09/organizational-structure-models3.jpg)
سایر مزایا و معایب ساختارهای سازمانی
مزایا و معایب ساختار سازمانی با توجه به افزایش انعطاف پذیری، تیم ورزی و بهبود عملکرد واحدهای متخصص قابل مشاهده می باشد. در ادامه به بررسی موارد دیگر از مزایا و معایب ساختار سازمانی خواهیم پرداخت:
4. مزایای ساختار سازمانی تابعی: 1- اختصاص وظایف به تخصص ها و توانمندی های خاص. 2- بهبود کیفیت و عملکرد در واحدهای متخصص. 3- امکان اعمال کنترل های متخصصان بر روی فعالیت های خاص. معایب: 1- کاهش هماهنگی و ارتباط بین واحدها. 2- افزایش هزینه های مدیریتی به دلیل تکراری شدن برخی وظایف. 3- مشکلات در تصمیمگیری های مربوط به واحدهای تابعی مختلف.
5. مزایای ساختار سازمانی گروهی: 1- افزایش انعطاف پذیری و تنوع در فعالیت ها. 2- امکان استفاده از تخصص های متفاوت در گروه های کوچکتر. 3- تشویق همکاری و تیم ورزی. معایب: 1- کاهش هماهنگی و انسجام بین گروهها. 2- ابزارهای مدیریتی و کنترلی ضعیف. 3- احتمال بروز تداخل ها و دوگانگی در وظایف و مسئولیت ها. هر سازمان باید با توجه به نیازها و شرایط خود، مزایا و معایب ساختارهای سازمانی مختلف را ارزیابی کرده و ساختار مناسب برای خود را انتخاب کند. همچنین، ترکیبات مختلف ساختارها می تواند برای سازمان ها بهینه سازی شود.
سازماندهی و ساختارهای سازمانی
سازماندهی و ساختار سازمانی دو مفهوم مرتبط در حوزه مدیریت سازمان ها هستند. در واقع، سازماندهی به معنای ترتیب دادن و تنظیم عناصر و اجزای سازمان برای دستیابی به اهداف مشترک است، در حالی که ساختارهای سازمانی به شکلی هستند که این عناصر و اجزا به هم پیوسته و سازگار باشند. سازماندهی شامل مراحل زیر است:
1. تعیین اهداف: تعیین اهداف و هدفمندی های سازمانی که باید تحت سازماندهی قرار بگیرند. 2. تعیین وظایف: تعیین وظایف و مسئولیت های مختلف در سازمان و تخصیص آنها به افراد و گروه های مختلف. 3. تعیین سطوح سلسله مراتبی: تعیین سطوح سلسله مراتبی مدیریت در سازمان و تعیین روابط سلسله مراتبی بین مدیران و زیرمجموعه ها. 4. تعیین روابط و ارتباطات: تعیین روابط و ارتباطات بین افراد و واحدهای سازمانی برای انجام کارها و انتقال اطلاعات. 5. تعیین ارگان ها: تعیین ساختارهای سازمانی و تقسیم بندی سازمان به ارگان ها و واحدهای مختلف.
دکتر میثم شکری ساز اعتقاد دارد انواع ساختار سازمانی به عنوان یک نتیجه از سازماندهی به وجود می آیند و شامل عناصر زیر هستند:
![میثم شکری ساز کارآفرین خوش فکر ایرانی](http://shekarisaz.net/wp-content/uploads/2023/10/macan-angizeshi30.jpg)
1. تعیین سلسله مراتب: تعیین سلسله مراتب مدیریت در سازمان و نحوه توزیع اختیارات و مسئولیت ها در سطوح مختلف. 2. تعیین واحدها: تقسیم سازمان به واحدهای مختلف بر اساس وظایف و مسئولیت های مشخص. 3. تعیین روابط: تعیین روابط ساختاری بین واحدها و ارگان ها برای هماهنگی و همکاری. 4. تعیین مسئولیت ها: تعیین مسئولیت ها و اختیارات در هر واحد سازمانی. 5. تعیین روش ها و فرآیندها: تعیین روش ها و فرآیندهای کاری برای انجام فعالیت ها و تصمیمگیری ها. هدف اصلی ساختارهای سازمانی ایجاد یک چارچوب منظم و موثر برای انجام کارها و دستیابی به اهداف سازمان است. هر سازمان باید سازماندهی و ساختار مناسب خود را بر اساس نیازها و شرایط خاص خود تعیین کند.
این مطلب ادامه دارد…