یک مدیر مناسب و شایسته باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ حمایت‌گر باشد، بتواند به خوبی نیازهای کارمندان را تشخیص دهد، ارتباطی صمیمانه با آنها برقرار کند و به طور کلی از نظر کارمندان قابل اعتماد باشد.
نکته کلیدی این است که یک مدیر خوب قادر است احساساتی سازنده در افراد نزدیک خود ایجاد کند. در این باره مایا آنجلو ((Maya Angelou جمله جالبی دارد: “من آموخته‌ام که مردم آنچه را که گفته‌اید فراموش می‌کنند، آنچه را که انجام داده‌اید فراموش می‌کنند، اما هرگز فراموش نمی‌کنند که چه احساسی در آنها ایجاد کرده‌اید.”
هوش هیجانی چیست؟
برای اینکه تاثیر هوش هیجانی در رهبری و مدیریت را به خوبی متوجه شویم، در مرحله اول لازم است بدانیم اصلا هوش هیجانی چیست و چه ربطی به رهبری دارد. مفهوم هوش هیجانی یا (emotional intelligence) اولین بار توسط دو روانشناس به نام‌های پیتر سالووی و جان مایر در سال ۱۹۹۰ معرفی شد. این مدل هوش به معنای توانایی تشخیص، درک و مدیریت احساسات خود و همچنین احساسات دیگران است. جالب است بدانید از زمان مطرح شدن این مفهوم، از هوش هیجانی به عنوان یک ویژگی ضروری برای یک رهبری موثر یاد می‌شود، اما دلیل اهمیت هوش هیجانی در مدیریت چیست؟
هوش هیجانی یک ویژگی حیاتی برای رهبری موثر است؛ زیرا رهبران باید بتوانند احساسات خود را مدیریت کرده و با احساسات اعضای تیم خود همدلی کنند. امروزه مدیران سعی می‌کنند از مدل هوش هیجانی که توسط دانیل گلمن (Daniel Goleman) رواج یافته برای ارتقای توانایی‌های خود بهره ببرند. در این مدل، هوش هیجانی به عنوان ظرفیت ما برای آگاهی از احساسات، کنترل و ابراز آنها تعریف می‌شود.
ویژگی‌های رهبران دارای هوش هیجانی
رهبرانی که هوش هیجانی دارند، با 4 فاکتور رفتاری و احساسی قابل تشخیص هستند:
- خودآگاه هستند: توانایی تشخیص و درک احساسات، نقاط قوت، نقاط ضعف و ارزش‌های خود را دارند.
- خود کنترلی دارند: یعنی توانایی مدیریت احساسات، افکار و رفتارهای خود به شیوه‌ای سازنده و همسو با اهدافشان را دارند.
- آگاهی اجتماعی بالایی دارند: توانایی تشخیص و درک احساسات و نیازهای دیگران و همدلی با دیدگاه‌های آنها در این افراد موج می‌زند.
- توانایی مدیریت روابطشان را دارند: یعنی می‌توانند روابطی قوی شکل دهند، ارتباط مؤثر برقرار کنند تعارضاتشان را با دیگران به خوبی کنترل کنند.
جدای از این تعریف‌ها، خودتان را یک بار جای کسی بگذارید که مدیری با هوش هیجانی بالا دارد و بار دیگر جای کارمندی که مدیرش هوش هیجانی ندارد. کسی که مدیری با هوش هیجانی بالا دارد، می‌داند که اگر روزی با مشکلاتی که هر روزه ممکن است برای ما پیش آید روبه‌رو شود، مدیرش از درک بالایی برخوردار است و حتی ممکن است گامی برای حل آن مشکل هم بردارد. اما کسی که مدیرش هوش هیجانی لازم را ندارد، بعد از مدتی خواهد فهمید که هیچ توجهی به تغییر احساسات او به خاطر مواجهه با مشکلات ندارد و برای همین نمی‌تواند روی حمایت احساسی او حساب کند.
چرا هوش هیجانی در رهبری مهم است؟
به سه دلیل مشخص، هوش هیجانی در رهبری و مدیریت از اهمیت بالایی برخوردار است:
1- باعث بهبود تصمیم‌گیری آنها می‌شود
رهبران دارای هوش هیجانی بالا، احساسات خود را به طور مؤثر مدیریت می‌کنند و مطمئن می‌شوند که تصمیمات آنها متفکرانه است، نه صرفا از روی واکنش هیجانی لحظه‌ای. این رویکرد استراتژیک باعث می‌شود که اختلافات آنها با اطرافیان کاهش یافته و بهتر مشکلات را حل کنند.
2- باعث افزایش پویایی تیم می‌شود
رهبرانی که هوش هیجانی بالایی دارند و احساسات دیگران را به خوبی درک می‌کنند، تیم‌های هماهنگ‌تری داشته و توانایی کار تیمی افراد را بهبود می‌بخشند. نیازهای عاطفی اعضای تیم را تشخیص داده و به آنها پاسخ می‌دهند. به همین دلیل باعث افزایش مشارکت میان اعضا، افزایش انگیزه، بالا رفتن رضایت و وفادار ماندن اعضاء به تیم می‌شوند.
3- فرهنگ سازمانی مثبت در محل کار پدید می‌آورند
سازمان‌هایی که توسط رهبری با هوش هیجانی بالا هدایت می‌شوند، اغلب فرهنگ سازمانی سالم‌تری دارند. فرهنگ سازمانی سالم باعث گشوده شدن روبط میان کارمندان در عین حفظ احترام متقابل، ایجاد ارتباطاتی روشن و افزایش روحیه بالای کارکنان می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که هر چه فرهنگ سازمانی یک شرکت یا سازمان مثبت‌تر باشد، بهره‌وری همه افراد بالاتر می‌رود.
چگونه به یک رهبر با هوش هیجانی بالا تبدیل شویم؟
برای تبدیل شدن به یک رهبر با هوش هیجانی بالا، لازم است روی 4 فاکتوری که نشان‌دهنده این ویژگی در سطح بالاست باید کار کنید. یعنی باید در مرحله اول خودآگاهی خود را بالا ببرید، سپس توانایی کنترل و مدیریت احساسات خود را تقویت کنید، در مرحله سوم آگاهی اجتماعی خود را افزایش دهید و در نهایت روابط را مدیریت کنید.
برای اینکه هر کدام از این مهارت‌ها را تقویت کنید، لازم است نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- روزانه یا هفتگی زمانی را به تامل در تجربیات و رفتارهای عاطفی خود اختصاص دهید تا خودآگاه‌تر شوید.
- به طور منظم تمرینات ذهن آگاهی یا جلسات مراقبه داشته باشید. این کار باعث می‌شود بهتر بتوانید عواطف و احساسات خود را کنترل کنید، استرس خود را کاهش دهید و در لحظات پرچالش، بدون ابهام تصمیماتی روشن بگیرید.
- مرتباً ارزش‌های خود را مرور کنید و سعی کنید اهداف خود را براساس آنها بچینید. این کار به حفظ انگیزه شما کمک می‌کند.
- سعی کنید بیشتر گوش دهید. مطمئن شوید که دیدگاه‌ها، احساسات و نیازهای اعضای تیم را واقعاً درک کرده و به آنها توجه می‌کنید.
نظر میثم شکری ساز درباره تاثیر هوش هیجانی در مدیریت و رهبری
به گفته دکتر میثم شکری ساز، بسیاری از متخصصان و کسانی که کارشان بررسی تاثیر فاکتورهای مختلف روی مدیریت شایسته است، به اهمیت و تاثیر هوش هیجانی در رهبری و مدیریت اشارات فراوانی کرده‌اند. در اصل آنچه شما را از یک مدیر متوسط به سطحی شایسته ارتقاء می‌دهد، هوش هیجانی و توانایی مدیریت احساسات خود و کارمندانتان است. نکته‌ای که شاید لابلای اصول مدیریتی کمی کمرنگ شده باشد، اما لازم است به آن توجهی شایسته شود.
سخن پایانی
تاثیر هوش هیجانی در رهبری و مدیریت با توجه به اینکه به کنترل احساسات و درک متقابل افراد منجر می‌شود، بسیار است. داشتن این ویژگی کمک می‌کند تا مدیران بهتری شویم، چرا که داشتن یک رابطه سازنده میان مدیر و کارمندان باعث بهبود و تقویت فرهنگ سازمانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری کل افراد می‌شود. برای افزایش هوش هیجانی به عنوان مدیر کافی است تامل در افکار و احساسات خود، تمرینات مدیتیشن، بیشتر شنیدن افراد و البته ایجاد ارتباط احساسی سازنده با آنها را تمرین کنید.
سوالات متداول
1-هوش هیجانی چیست؟
هوش هیجانی ظرفیت ما در زمینه آگاهی از احساسات، کنترل و ابراز آنهاست. این مدل هوش باعث بهبود ارتباط ما با دیگران می‌شود.
2- افراد با هوش هیجانی بالا چه ویژگی‌هایی دارند؟
خودآگاه‌تر هستند، کنترل بالایی روی احساسات و عواطف خود دارند، از نظر اجتماعی ارتباطات آگاهانه و روابط دوستانه بهتری دارند.
3- تاثیر هوش هیجانی در رهبری و مدیریت چیست؟
مدیرانی که هوش هیجانی بالا دارند تصمیماتشان را براساس هیجان لحظه‌ای نمی‌گیرند و همین رفتار آنها باعث شکل گیری یک تیم پویا می‌شود که به ایجاد یک فرهنگ سازمانی مثبت کمک می‌کند.
4- چطور هوش هیجانی خود را برای رهبری بهتر افزایش دهیم؟
به عنوان یک مدیر و رهبر با تامل و تعمق بیشتر در احساسات خود، انجام تمرینات مدیتیشن، بهبود مهارت شنیداری و ایجاد ارتباطی همدلانه و سازنده با کارمندان خود می‌توانید هوش هیجانی خود را افزایش دهید.
