به اعتقاد دکتر میثم شکری ساز نظریه های رهبری و مدیریت به این نکته توجه دارند که چگونه افراد ویژه و خاص می توانند رهبر شوند. این نظریه ها اغلب اوقات بر خصوصیات رهبران متمرکز می شوند، اما اکثر نظریه ها می توانند رفتارها را به دقت شناسایی نمایند. ما در ادامه قصد داریم به بررسی نظریه های رهبری و مدیریت بپردازیم، پس با ما همراه باشید.
آشنایی با نظریه های رهبری و مدیریت
مبحث های مهم در خصوص نظریه های رهبری و مدیریت نشان می دهند مهارت های خاص جزو قابلیت هایی به شمار می روند که انسان ها توسط آنها متولد می شوند. به بیان دیگر، این نظریه ها نشانگر این هستند که بعضی از انسانها صرفا رهبری فعال و پویا زاده می شوند. نظریه های جدیدتر نشان می دهند، وقتی فردی بعضی از ویژگی های خاص را دارد به کمک آنها می تواند به مدیریت بپردازد. تجربه ها و موقعیت های مختلف می توانند در این خصوص نقش مهمی داشته باشند.
به گفته دکتر میثم شکری ساز مباحث مربوط به نظریه های رهبری و مدیریت در طی چندین سال گذشته به شدت محبوب شده اند. به نظر شما چه عاملی موجب شده است که یک شخص رهبر شود؟ آیا این شخص ویژِگی های منحصر به فردی دارد؟ زمانی که ما به رهبران اطراف خود نگاه می کنیم، امکان دارد از خودمان این سوال را بپرسیم که چگونه این اشخاص به این جایگاه رفیع رسیده اند؟ چه عواملی موجب قدرت این افراد شده است؟
نظریه های رهبری و مدیریت نشانگر این است که انسان ها در طول تاریخ بشریت به رهبری علاقه زیادی نشان داده اند. اما این روزها نظریه های زیادی در این خصوص بررسی شده است. دکتر میثم شکری ساز می گوید به یاد داشته باشید علاقه به مدیریت و رهبری در طی چندین سال گذشته به شدت افزایش یافته است. نظریه های توین بر سطح مهارت و موقعیت رهبران تمرکز داشته اند. اکثر نظریه ها را می توان در هشت دسته تقسیم بندی نمود.
نظریه رهبری موقعیتی چیست؟
از نگاه دکتر میثم شکری ساز یکی از نظریه هایی که به نظریه های رهبری و مدیریت شباهت دارد، نظریه رهبری موقعیتی می باشد. این نظریه بر این پایه استوار است که رهبران مهم ترین اقدامات خود را مطابق با متغیرهای موقعیتی انتخاب می نمایند. سبک های رهبری گوناگون برای تصمیم های بزرگ مناسب تر هستند. به عنوان مثال، اگر در شرایط خاصی رهبر از همه افراد گروه با تجربه تر و ماهر تر باشد، سبک رهبری استبدادی امکان دارد از سبک های دیگر موثرتر باشد. در دیگر موارد که هر کدام از افراد گروه به تنهایی مهارت کامل دارند، سبک دموکراتیک امکان دارد از دیگر سبک ها مناسب تر باشد. به همین خاطر یک رهبر باید آنقدر تجربه داشته باشد که بتواند مهم ترین سبک رهبری را برای گروه خود انتخاب نماید. به همین خاطر اگر قصد دارید این جایگاه مهم را به دست آورید باید به نظریه های رهبری و مدیریت عمل نمایید.
نظریه های مدیریت
در این بخش به بررسی نظریه های مدیریت می پردازیم:
- از نظریه های مدیریت می توان به نظریه مدیریت علمی اشاره نمود. به کارگیری مهم ترین روش ها می تواند به شما کمک نماید تا گروه خود را بهتر هدایت نمایید.
- اصول نظریه مدیریت اجرایی: هندری فایول اعتقاد داشت بیشتر رهبران بر چگونگی تعامل متمرکز هستند. او توصیه کرد که اصول نباید به هیچ عنوان سخت و کسل کننده باشد بلکه باید در اختیار رهبر گروه قرار بگیرد تا درست بیان شود.
- نظریه مدیریت بوروکراتیک: این نظریه بر ساختار سازمان ها تمرکز دارد و اینکه قوانین زیادی برای رهبری سازمان ها وجود دارد.
- از نظریه های مدیریت می توان به نظریه روابط انسانی اشاره کرد. این نظریه مهم توسط شخصی به نام التون مایو ایجاد گردید. او تئوری های مختلفی را مطابق با جنبش روابط انسانی پایه گذاری کرد. نظریه او موجب شده که انگیزه کارکنان در یک گروه بیشتر شود.
- تئوری مدیریت سیستم ها: این تئوری بر این اساس است که اکثر مشاغل از اجزای گوناگونی به وجود آمده اند. موفقیت هر سازمانی به روابط متقابل بین بخش های پایینی سیستم ها وابسته می باشد.
- از میان نظریه های مدیریت می توان به نظریه مدیریت اقتضایی اشاره نمود. این نظریه توسط فرد فیدلر پایه گذاری شد. این فرد معتقد بود یک رهبر می تواند تیم را به درستی هدایت کند. یک رهبر حتما باید انعطاف پذیر باشد تا بتواند در یک محیط عملکرد مناسبی داشته باشد.
نظریه X و Y چیست؟
از نگاه دکتر میثم شکری ساز نظریه X و Y جزو نظریه های مدیریت به شمار می روند. مدیرانی که کارمندان خود را بی احساس می دانند از تئوری معروف X استفاده می کنند. این تئوری بسیار اقتدارگر می باشد. نظریه Y توسط مدیرانی استفاده می گردد که اعتقاد دارند کارمندان دارای انگیزه هستند و در کار خود مسئولیت پذیر می باشند.
تئوری های رهبری
در این بخش قرار است به بررسی تئوری های رهبری بپردازیم. شناخت نظریه ها به شما در این خصوص کمک می کنند تا بتوانید در نقش خود درخشان تر باشید. به ویژه اگر شغل مورد نظرتان به همکاری مداوم با دیگران نیاز داشته باشد. تئوری های رهبری می توانند ویژگی های رهبران خوب را مورد بررسی دائم قرار دهند. روانشناسان نظریه رهبری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند و به گسترش آنها کمک می کنند. اکثر محققان سعی می کنند به کشف الگوهای رفتاری و ویژگی های مشترک رهبران برتر بپردازند. از مهم ترین جنبه های رهبری که رهبران در نظر دارند می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- چگونگی حفظ روابط
- چگونگی دریافت اطلاعات
- پروسه تصمیم گیری
- وضعیت
- محیط
- اقدامات
- ویژگی های شخصیتی اعضای گروه
نگاهی به سبک رهبری به یاد داشته باشید سبک رهبری یک شیوه ای است که رهبر می تواند توسط آن اعضای گروه خود را به درستی مدیریت نماید. مطالعات زیادی در خصوص سبک رهبری انجام شد و ویژگی های منحصر به فرد گروه بررسی شد.
در ادامه قصد داریم به سبک های رایج رهبری بپردازیم:
سبک های رایج رهبری
در بخش قبل به بررسی سبک رهبری پرداختیم. در این بخش سبک های رایج رهبری را مورد بررسی قرار می دهیم:
- خیال پرداز: در سبک های رایج رهبری خیال پرداز شخصی است که بسیار الهام بخش می باشد و می تواند اعتماد به نفس اعضای گروه را افزایش دهد.
- مربی: مربی می تواند نقاط قوت و ضعف اعضای گروه را به درستی تشخیص دهد. علاوه بر این می تواند به اعضای گروه کمک کند تا بهترین بازخورد را از خود ارائه دهند.
- دیوان سالار: دیوان سالار می تواند از سلسله مراتب بسیار دقیق پیروی نماید و او این انتظار را از افراد گروه دارد که روال منظم و دقیقی را دنبال نمایند.
- شتاب دهنده: این شخص می تواند استانداردهای مختلف را تنظیم نماید و بر نحوه فعالیت افراد گروه متمرکز می شود.
- دموکراتیک: این شخص زمانی که شروع به تصمیم گیری می کند به نظرات تمام افراد گروه نیز توجه می کند.
- عدم مداخله: کسی که این نقش را بر عهده دارد نظارت کمی بر گروه دارد و وظایف را نیز به درستی تفویض می نماید.
- خودکامه: در زمان تصمیم گیری از هیچ فردی کمک نمی خواهد.
- خادم: به تمام افراد گروه یاری می رساند.
نظریه رهبری فیدلر
نظریه رهبری فیدلر سبک رهبری و موقعیت را به طور دقیق مطابقت می دهد. در این نظریه روش های رهبری مانند شبکه مدیریت در دو قطب مورد بررسی قرار می گیرد. به سه مورد به عنوان مشخصه های اصلی توجه زیادی شده است که عبارتند از:
- میزان قدرت قانونی و شغلی رهبر گروه
- چگونگی رابطه پیرو و رهبر
- مشخص بودن وظایف اعضای گروه در سازمان
توجه داشته باشید بر اساس این نظریه مهم، اگر شرایط مطلوب و نامطلوب باشد رهبری آمرانه برای گروه بسیار تاثیرگذار می باشد. به یاد داشته باشید هنگامی که شرایط در حد اعتدال باشد سبک رهبری می بایست انسان گرا باشد تا اعضای گروه درگیر مشکل نشوند. فرد فیدلر با تئوری مهم خود توانست سبک رهبری را به درستی به اعضای گروه بشناساند. او اعتقاد داشت که سبک رهبری هر شخصی مهم ترین عامل در موفقیت او به شمار می رود. به همین خاطر او با تعیین ماهیت روش های نوین رهبری آغاز به کار کرد.
نظریه ارتباطی به عنوان کدام نظریه شناخته می شود؟
به یاد داشته باشید نظریه ارتباطی به نظریه تحولی نیز شناخته می شود. این تئوری بر ارتباطات بین پیروان و رهبران یک گروه متمرکز می باشد. رهبران تحول گرا می توانند به اعضای یک گروه انگیزه بدهند و به آنها در رسیدن به هدف کمک می کنند. بهتر است بدانید این رهبران می توانند بر فعالیت اعضای گروه متمرکز شوند. رهبرانی که می توانند از این سبک پیروی کنند به طور معمول استاندادهای با ارزش خود را به مرحله اجرا در می آورند. به بیان دیگر رهبری نیز مانند دیگر موضوعات، چند بعدی می باشد و از چندین عوامل متعدد ایجاد شده است. بررسی تمام این عوامل در کنار نظریه های رهبری و مدیریت کمک می کند تا بتوانیم به این سوال پاسخ دهیم که چرا بعضی از آدم ها رهبران بزرگی شده اند.